Cách trồng lan - Bí quyết dành cho người mới bắt đầu
Trồng lan không chỉ là một sở thích mà còn là nghệ thuật mang lại niềm vui và sự thư giãn cho nhiều người yêu hoa. Tuy nhiên, để có được những cây lan khỏe mạnh và nở hoa rực rỡ, người trồng cần nắm vững kỹ thuật trồng và chăm sóc. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ chia sẻ những bí quyết và cách trồng lan hiệu quả.
Vài nét về loài hoa lan
Hoa lan là loại hoa nhiệt đới, thường mọc bám trên các cây lớn trong tự nhiên. Trên toàn thế giới, có hàng ngàn giống lan khác nhau, mỗi giống lại mang một vẻ đẹp và màu sắc riêng. Điều này đã khiến nhiều người yêu thích việc sưu tầm và tìm hiểu về kỹ thuật trồng lan.
Để có được những chậu lan xanh tốt và đầy hoa, việc trồng và chăm sóc lan là điều rất quan trọng. Người trồng, đặc biệt là những người mới bắt đầu, cần có kiến thức cơ bản về loại hoa này.
Cách chuẩn bị để trồng lan
Khâu chuẩn bị cho việc trồng lan đóng vai trò quyết định. Từ việc chọn giống, lựa chọn loại đất trồng cho đến các loại chậu và giá thể đều cần được chú trọng để đạt hiệu quả tốt nhất.
Lựa chọn giống lan
Trong tự nhiên, có hơn 30.000 loài lan và hơn 200.000 giống lan đã được lai tạo, làm cho lan trở thành một trong những họ thực vật phong phú nhất trên thế giới. Hoa lan có thể phát triển cả trong nhà lẫn ngoài trời, nhưng một số giống lại khó trồng hơn những giống khác.
Theo kinh nghiệm của những người trồng lan lâu năm, người mới bắt đầu nên chọn những giống như Phalaenopsis, Cattleya, Paphiopedilum hay Dendrobium. Đây là những giống dễ trồng, có sức sống tốt và thường cho hoa đẹp, nhiều.
Mỗi loại lan đều có yêu cầu riêng về môi trường sống như nhiệt độ, độ ẩm và ánh sáng. Việc chọn các giống dễ chăm sóc sẽ tạo động lực cho người mới trồng. Bên cạnh đó, nên tránh chọn những giống quá đắt để tránh lãng phí nếu không chăm sóc được tốt.
Để hiểu rõ hơn về các giống lan, bạn nên tham khảo các nhà vườn và hỏi về phương pháp trồng cụ thể. Đồng thời, cần lựa chọn giống hoa phù hợp với điều kiện khí hậu nơi bạn sinh sống để dễ dàng trong việc chăm sóc.
Lựa chọn đất trồng phù hợp
Một số người mới bắt đầu thường mắc lỗi khi dùng đất trồng như đối với các loại hoa thông thường. Điều này có thể làm cho cây lan chết nhanh chóng.
Khác với các loại hoa khác, rễ lan cần nhiều không khí hơn, do đó cần phải có độ ẩm và không gian phù hợp. Vì vậy, người ta thường sử dụng các loại giá thể khác nhau. Một số người chọn vỏ dừa, vỏ thông, dớn hay than, tùy thuộc vào giống lan cụ thể mà họ muốn trồng.
Chuẩn bị giá thể
Giá thể là yếu tố quan trọng cho sự phát triển của cây lan. Hiện nay có nhiều loại giá thể để bạn lựa chọn. Bạn có thể tham khảo một số giá thể phổ biến như sau:
Than củi: Loại giá thể này rẻ, không có mầm bệnh nhưng giữ ẩm không tốt, thích hợp với những giống lan ít ưa ẩm.
Xơ dừa: Đây là giá thể thường được sử dụng do giá thành thấp và dễ tìm. Xơ dừa giữ ẩm tốt nhưng dễ mục và có thể mọc rêu, nên cần xử lý trước khi sử dụng.
Dớn: Là sợi của thân hoặc rễ cây dương xỉ, dớn hút ẩm tốt nhưng không dễ mọc rêu, tuy nhiên thông thoáng không tốt.
Vỏ thông: Giữ nước và độ ẩm tốt, nhưng khó hấp thụ chất dinh dưỡng từ phân bón.
Gỗ: Rất phù hợp cho các loại lan ưa thoáng, có độ bền cao và giúp tránh nấm.
Mỗi loại giá thể đều có ưu nhược điểm riêng. Bạn có thể sử dụng từng loại hoặc kết hợp chúng lại để tạo ra giá thể phù hợp nhất cho cây lan của mình. Một công thức thường được sử dụng là kết hợp 4 phần vỏ dừa, 1 phần than và 1 phần đá trân châu.
Lựa chọn chậu trồng
Chậu trồng lan thường là loại chậu đất nung có nhiều lỗ thoát nước. Khi chọn chậu, cần chú ý đến kích thước, vì một số loại lan ưa bó rễ sẽ thích hợp trong chậu nhỏ, trong khi những loại có rễ dài thì cần chọn chậu dài hơn.
Hiện nay có nhiều loại chậu trồng lan đa dạng, từ chậu lưới với lưới thép giúp tăng độ thoáng khí, đến chậu nhựa có khả năng giữ ánh nắng tốt cho rễ. Chậu gỗ chống mục cũng là một lựa chọn tốt để tăng tính thẩm mỹ và hiệu quả trồng lan.
Chuyển chậu lan
Nếu bạn trồng lan từ mô thì khi cây đạt chiều cao khoảng 4cm, cần chuyển cây ra ngoài. Sau khi trồng khoảng 6-7 tháng trên giàn, hãy chuyển sang chậu nhỏ hơn.
Việc thay chậu không quá khó khăn, nhưng cần có kỹ thuật và thực hiện đúng các bước sau:
Chuẩn bị các dụng cụ cắt tỉa đã được khử trùng.
Nhẹ nhàng lấy lan ra khỏi chậu để tránh làm gãy lá, loại bỏ hết giá thể cũ còn dính trên rễ.
Cắt bỏ các phần rễ chết và giữ lại các phần khỏe mạnh.
Đặt lan vào chậu mới, sắp xếp rễ sao cho phần phát triển nhất nằm ở đáy chậu, sau đó thêm giá thể che rễ.
Khi nào cần thay chậu?
Thay chậu cần thực hiện khi cây lan lớn hơn, không còn đủ chỗ cho nhánh mới phát triển, hoặc khi giá thể không cung cấp đủ dinh dưỡng cho cây. Thông thường, với cây lan phát triển tốt, bạn nên thay chậu từ 1 đến 2 năm một lần, tốt nhất là sau khi cây ra hoa.
Nên hạn chế thay chậu quá thường xuyên để tránh ảnh hưởng đến quá trình sinh trưởng của cây. Nếu phát hiện dấu hiệu bất thường, hãy kiểm tra và thay chậu kịp thời để ngăn ngừa bệnh tật hoặc tình trạng rễ và thân cây bị thối.
Hướng dẫn chăm sóc hoa lan
Để đảm bảo hoa lan phát triển tốt nhất, cần chú ý tạo ra những điều kiện lý tưởng cho sự sinh trưởng của cây. Dưới đây là một số yếu tố quan trọng mà người trồng nên xem xét:
Nhiệt độ
Nhiệt độ có ảnh hưởng lớn đến sự phát triển và khả năng ra hoa của lan. Nhiệt độ quá thấp có thể khiến nước trong cây đóng băng, làm hỏng cấu trúc tế bào, trong khi nhiệt độ quá cao sẽ dẫn đến mất nước, ngăn cản quá trình quang hợp và thậm chí có thể gây chết cây.
Nhiệt độ lý tưởng cho hoa lan trong suốt ban ngày là khoảng từ 18 đến 24 độ C. Vào ban đêm, nhiệt độ giảm sẽ kích thích sự hình thành chồi mới, đặc biệt trong mùa thu và đông. Nếu nhiệt độ môi trường dưới 5 độ C hoặc trên 35 độ C, hoa lan có thể chậm phát triển hoặc ngừng phát triển.
Ánh sáng
Ánh sáng là yếu tố quan trọng không thể thiếu trong việc chăm sóc hoa lan. Thiếu hoặc thừa ánh sáng sẽ dẫn đến những dấu hiệu bất thường trên cây. Ví dụ, nếu lá dài và màu xanh đậm, có thể là do cây không nhận đủ ánh sáng. Ngược lại, nếu lá có màu vàng hoặc nâu và dễ rụng, có thể là do cây nhận quá nhiều ánh sáng.
Tưới nước
Nước tưới cho hoa lan nên có độ pH từ 5 đến 6. Việc tưới nước cần được điều chỉnh sao cho hợp lý; không tưới quá nhiều vì có thể gây thối đọt, nhưng cũng không nên tưới quá ít vì sẽ làm cây héo úa và rụng lá.
Thời điểm tưới nước lý tưởng là vào buổi sáng sớm hoặc chiều mát, tránh tưới vào giữa trưa khi trời nắng gắt. Sau những cơn mưa bất thường, đặc biệt là mưa đầu mùa, nên tưới lại để loại bỏ cặn bẩn trên thân và lá.
Phân bón
Để hoa lan tươi tốt và ra nhiều hoa, việc bón phân là rất cần thiết. Hoa lan cần 13 loại chất dinh dưỡng từ các nhóm khác nhau:
Nhóm đa lượng: đạm (N), lân (P), kali (K).
Nhóm trung lượng: lưu huỳnh (S), magie (Mg), canxi (Ca).
Nhóm vi lượng: sắt (Fe), kẽm (Zn), đồng (Cu), mangan (Mn), bo (B), molybden (Mo), clo (Cl).
Mặc dù hoa lan cần nhiều chất dinh dưỡng, không nên sử dụng phân bón nồng độ cao mà cần pha loãng. Bón phân cho hoa lan mỗi tuần với hỗn hợp phân bón 20-10-20 và cũng nên tưới nước để làm sạch phân thừa mỗi tháng.
Độ ẩm
Hoa lan ưa thích độ ẩm tự nhiên, do đó cần duy trì độ ẩm trong khoảng từ 50% đến 75%. Để duy trì độ ẩm, có ba yếu tố cần lưu ý:
Độ ẩm khu vực: Tùy thuộc vào điều kiện địa lý; những khu vực gần sông suối thường có độ ẩm cao hơn.
Độ ẩm trong vườn: Người trồng có thể tăng cường độ ẩm cho khu vực trồng hoa lan bằng cách xây bể hoặc trồng thêm cây.
Độ ẩm trong chậu: Độ ẩm của chậu lan phụ thuộc vào cách bố trí giá thể và chế độ tưới nước của người trồng.
Nếu khu vực có độ ẩm cao thì độ ẩm trong vườn và chậu lan cũng sẽ tăng theo. Trong trường hợp độ ẩm thấp, có thể sử dụng giá thể như xơ dừa hoặc tưới thêm nước để tăng cường độ ẩm cho chậu, nhưng cần chú ý không để chậu giữ quá nhiều nước gây úng, hỏng rễ lan.
Các phương pháp nhân giống hoa lan
Có nhiều cách để nhân giống hoa lan, và dưới đây là một số phương pháp hiệu quả mà bạn có thể tham khảo:
Phân chia
Phương pháp này thích hợp cho các giống lan có nhiều thân. Sau khi được chăm sóc lâu dài, lan sẽ phát triển với nhiều cành, thân và rễ chằng chịt. Để nhân giống, bạn cần phân chia và tách các cành sang chậu mới, tạo không gian cho cây phát triển.
Đầu tiên, hãy lấy lan ra khỏi chậu và loại bỏ hoàn toàn giá thể cũng như những rễ khô hoặc chết, chỉ giữ lại những rễ khỏe mạnh. Mỗi phần tách nên có từ 2 đến 3 thân. Vệ sinh cẩn thận và bôi vôi lên vết cắt để ngăn ngừa nấm và vi khuẩn, sau đó trồng trong giá thể và chậu mới.
Tách cây con
Một số giống hoa có thể được nhân giống bằng cách tách những cây con mọc xung quanh gốc. Để thực hiện, bạn hãy lấy lan ra khỏi chậu và sử dụng dao hoặc kéo đã được khử trùng để tách cây con ở gốc, rồi chuyển sang chậu mới. Giá thể thích hợp bao gồm than củi, xơ dừa hoặc mùn gỗ.
Sau khi tách, cây con cần được đặt ở nơi có độ ẩm cao và râm mát. Ngoài ra, bạn cũng nên tưới nước và bón phân để cây nhanh chóng mọc rễ và phát triển tốt.
Giâm cành
Đối với các giống hoa ít có cây con mọc ở gốc, phương pháp giâm cành sẽ mang lại hiệu quả cao hơn. Thời điểm lý tưởng để thực hiện là vào mùa hè hoặc sau khi hoa đã tàn.
Để giâm cành thành công, bạn nên chọn những thân lan khỏe mạnh, sau đó cắt khoảng 2–3 mầm ngủ và đặt vào bổi rêu trong khay nhựa dưới ánh đèn trồng với nhiệt độ từ 23–26 độ C. Giữ ẩm cho các mầm non đến khi chúng phát triển ra lá và rễ, rồi chuyển sang giá thể để tiếp tục nuôi dưỡng.
Trồng củ
Các giống hoa như Cymbidium, Oncidium, và Encyclia thường có củ già mọc thành cây. Sau một thời gian chăm sóc, chúng phát triển thành nhiều cành và chồi non, làm cho không gian trong chậu trở nên chật chội. Khi tách củ khỏi chậu, không nên bỏ đi mà hãy giữ lại để nhân giống, vì củ già có thể phát triển thành cây non.
Cách thực hiện tương tự như tách cây con: loại bỏ tất cả các rễ chết và lá già. Đặt củ ra khỏi chậu và để ở nơi râm mát hoặc trong rêu rừng ngâm nước. Sau vài tháng, khi củ mọc chồi non và có rễ dài khoảng 4–5 cm, bạn hãy chuẩn bị giá thể mới để trồng. Đem chậu ra nơi có ánh sáng, tưới nước đủ và chăm sóc cẩn thận.
Gieo hạt
Hạt hoa lan rất nhỏ, vì vậy kỹ thuật gieo hạt và ươm giống cũng khá phức tạp. Phương pháp này thường chỉ được thực hiện trong các phòng thí nghiệm để theo dõi và chăm sóc một cách cẩn thận.
Hạt được lấy từ quả xanh hoặc quả chín tùy vào giống lan cụ thể. Sau đó, hạt sẽ được gieo vào bình cấy trong môi trường thoáng mát, có ánh sáng, nhiệt độ và độ ẩm phù hợp. Khi hạt nảy mầm và xuất hiện lá, chúng sẽ được chuyển sang giai đoạn 2. Sau khoảng 6–8 tháng phát triển thành cây con, bạn có thể đem chúng ra ngoài để trồng.
Kinh nghiệm chăm sóc hoa lan dành cho người mới bắt đầu
Nếu bạn là người mới tìm hiểu về việc chơi lan, hãy chú ý đến một số điểm sau:
Tránh mua lan quá đắt: Để không gặp khó khăn trong việc chăm sóc và tránh lãng phí nếu cây chết.
Chỉ mua khi đã thấy hoa: Hãy thận trọng với các lời quảng cáo từ người bán và chỉ chọn mua những cây đã ra hoa.
Không lạm dụng nước và phân bón: Hạn chế việc tưới nước và bón phân quá mức để đảm bảo sức khỏe cho cây.
Nghiên cứu về bệnh lý: Tìm hiểu kỹ về các loại bệnh thường gặp ở hoa lan, nguyên nhân và biện pháp xử lý kịp thời.
Kiên nhẫn trong quá trình chăm sóc: Đừng vội vàng, hãy kiên nhẫn để đạt được kết quả tốt nhất trong việc trồng lan.
Việc trồng lan không chỉ đơn thuần là một hoạt động làm vườn mà còn là một hành trình đầy thú vị và ý nghĩa. Từ việc chọn giống, chuẩn bị đất trồng đến chăm sóc hàng ngày, mỗi bước đều góp phần quan trọng vào sự phát triển của cây. Hy vọng rằng với những kiến thức và bí quyết được chia sẻ trong bài viết này, bạn sẽ tự tin hơn trong việc trồng và chăm sóc những cây lan của mình.