Cây cam thảo đất có tác dụng gì? Lợi ích không ngờ từ vị thuốc dân gian

Cây cam thảo đất, còn được biết đến với các tên gọi như cam thảo nam hay thổ cam thảo, là một thảo dược quen thuộc trong y học cổ truyền. Không chỉ dễ trồng và chăm sóc, cây còn có giá trị dược liệu cao, giúp cơ thể tăng cường hệ miễn dịch và bảo vệ trước nhiều loại vi khuẩn gây bệnh. Khám phá ngay những lợi ích của cây cam thảo đất!

Đặc tính dược liệu của cam thảo đất

Cam thảo đất, còn được gọi với nhiều tên khác như cam thảo nam, dã cam thảo, thổ cam thảo, là một loại cây thân thảo có tên khoa học là Seoparia dulcis L., thuộc họ Hoa mõm chó (Scrophulariaceae). Đây là loài cây mọc đứng, với chiều cao từ 30 đến 80 cm. Thân cây mềm, tròn và nhẵn, dần hóa gỗ ở gốc với rễ lớn hình trụ. Lá cây mọc đơn hoặc đối thành từng vòng 3 lá, có hình thuôn trứng hoặc hình mác, phần trên có răng cưa và không có lông.

Hoa của cam thảo đất mọc riêng lẻ ở nách lá, mỗi nách thường chứa từ 4 đến 7 hoa nhỏ và nở vào mùa hè. Hoa có màu trắng, nhẵn, phần nửa trên của hoa có răng cưa trong khi phần nửa dưới lá nguyên. Quả của cây có hình cầu, chứa nhiều hạt nhỏ bên trong.

Toàn bộ thân cây cam thảo đất đều có thể được sử dụng làm dược liệu, được gọi là Herba Scopariae dulcis. Cây mọc hoang tại các vùng ẩm ướt như bờ ao, ruộng và đầm lầy ở các khu vực nhiệt đới. Cam thảo đất phổ biến tại các nước như Ấn Độ, Thái Lan, miền Nam Trung Quốc và châu Mỹ. Ở Việt Nam, loại cây này thường mọc dọc theo các con đường và bờ ruộng.

Thành phần hóa học của cây cam thảo đất bao gồm một chất đắng đặc trưng, Alcaloid, Amellin và Axit Silicic. Thân cây chứa dầu sền sệt gồm Scopariol, Manitol, Dulciol và Glucose. Rễ của cây chứa các hợp chất như Manitol, Hexcoxinol và Bsitosterol, góp phần tạo nên tác dụng chữa bệnh của loài cây này.

Khi nào có thể thu hái cây cam thảo đất

Thời điểm thu hái cam thảo đất tốt nhất là vào mùa xuân và mùa hè, khi cây đạt chất lượng dược liệu cao nhất. Sau khi thu hoạch, cây được rửa sạch, thái nhỏ và có thể dùng tươi hoặc phơi khô để bảo quản lâu dài. Khi chế biến, cây cam thảo đất cần được loại bỏ tạp chất, cắt thành đoạn nhỏ và sao khô để giữ dược tính tối đa.

Bảo quản dược liệu cam thảo đất cần được thực hiện ở nơi khô ráo, thoáng mát để giữ nguyên tác dụng của dược liệu sau khi bào chế. Loại thảo dược này được sử dụng rộng rãi trong các bài thuốc cổ truyền để hỗ trợ điều trị nhiều loại bệnh lý, từ hô hấp đến tiêu hóa.

Tác dụng của cam thảo đất

Cam thảo đất là một dược liệu quen thuộc trong Đông y, nổi tiếng với nhiều tác dụng hữu ích cho sức khỏe. Theo y văn cổ, cam thảo đất có tác dụng nhuận phế, thanh nhiệt, giải độc cơ thể và làm mát gan, giúp điều hòa quá trình chuyển hóa và hỗ trợ điều trị nhiều bệnh lý nhiễm trùng. Đặc biệt, loại dược liệu này có khả năng điều trị các bệnh liên quan đến rối loạn chuyển hóa và các triệu chứng do nhiễm trùng gây ra.

Một trong những công dụng nổi bật của cam thảo đất là kiện tỳ, lợi tiểu, và hạ đường huyết, giúp ngăn ngừa và cải thiện bệnh tiểu đường hiệu quả. Ngoài ra, cam thảo đất còn được sử dụng để giải cảm, trị ho, chữa viêm họng, cũng như điều trị các triệu chứng ngoài da như rôm sảy, thấp cước khí ở trẻ em. Dược liệu này có tác dụng kháng viêm và giúp làm giảm nhẹ các triệu chứng liên quan đến nhiễm trùng da, giúp cơ thể chống lại các tác nhân gây bệnh.

Cách sử dụng cam thảo đất có thể linh hoạt tùy theo mục đích điều trị và điều kiện bảo quản. Dược liệu này có thể được sử dụng dưới dạng tươi hoặc khô, đồng thời có thể kết hợp với các loại thảo dược khác để tăng cường hiệu quả điều trị. Với dược liệu tươi, liều lượng khuyến cáo là từ 20 đến 40 gram mỗi ngày. Đối với dược liệu đã được phơi hoặc sấy khô, liều dùng nên giảm xuống còn khoảng 8 đến 12 gram mỗi ngày.

Việc tuân thủ liều lượng đúng theo khuyến cáo là rất quan trọng để đảm bảo hiệu quả điều trị tốt nhất và tránh những tác dụng phụ không mong muốn. Nhờ những lợi ích vượt trội cho sức khỏe, cam thảo đất đang ngày càng trở nên phổ biến trong các bài thuốc hỗ trợ điều trị nhiều bệnh lý khác nhau.

Bài thuốc dân gian từ cây cam thảo đất

Cam thảo đất là một dược liệu quý trong y học cổ truyền, được sử dụng trong nhiều bài thuốc dân gian để điều trị các bệnh lý khác nhau. Dưới đây là một số bài thuốc từ cam thảo đất giúp cải thiện sức khỏe và hỗ trợ điều trị nhiều bệnh lý phổ biến.

Chữa cảm cúm

Để giảm các triệu chứng cảm cúm như sốt, ho và mệt mỏi, cam thảo đất có thể được kết hợp với bạc hà và rau diếp cá. Sử dụng 30g cam thảo đất, 9g bạc hà và 9g rau diếp cá, sắc nước uống trong ngày. Bài thuốc này cũng có thể thêm các vị thuốc như kinh giới, uất kim hoặc sài hồ để tăng cường hiệu quả điều trị.

Điều trị lỵ trực trùng

Cam thảo đất cũng rất hiệu quả trong việc điều trị lỵ trực trùng. Sử dụng 30g cam thảo đất, 30g địa liền, 30g lá rau muống và 30g rau má. Sắc thuốc uống hàng ngày và duy trì liên tục trong một tháng để đạt hiệu quả tốt nhất.

Điều trị dị ứng, phát ban, ngứa và nổi mề đay

Khi gặp tình trạng dị ứng, phát ban hoặc nổi mề đay, cam thảo đất có thể kết hợp với kim ngân hoa, lá mã đề và ké đầu ngựa. Sử dụng 20g cam thảo đất, 20g kim ngân hoa, 20g lá mã đề và 20g ké đầu ngựa, sắc thành thuốc và uống mỗi ngày một lần, liên tục trong 2-3 tuần để cải thiện tình trạng ngoài da.

Điều trị mụn sưng tấy

Cam thảo đất cũng được sử dụng để giảm viêm và sưng tấy do mụn. Sử dụng 20g cam thảo đất kết hợp với sài đất và kim ngân hoa, sắc thành thuốc uống hàng ngày một thang để làm dịu tình trạng viêm.

Điều trị sốt phát ban

Để điều trị các triệu chứng sốt phát ban, có thể sử dụng cam thảo đất kết hợp với cỏ nhọ nồi, sài đất, cây trắc bá và củ sắn dây. Sử dụng 15g cam thảo đất khô, 15g cỏ nhọ nồi, 15g sài đất, 12g trắc bá và 20g củ sắn dây. Sắc thuốc uống hàng ngày một thang để giảm triệu chứng.

Chữa kiết lỵ

Cam thảo đất cũng được sử dụng để điều trị kiết lỵ. Sử dụng 15g cam thảo đất, 15g lá mơ lông và 20g cỏ seo gà, sắc thành thuốc uống sau bữa ăn. Lưu ý tránh uống vào buổi tối để không gây mất ngủ.

Điều trị tăng huyết áp và xuất huyết não

Cam thảo đất được kết hợp với các vị thuốc khác để điều trị tăng huyết áp và xuất huyết não. Sử dụng 15g cam thảo đất, 10g bạch truật, 15g lá sen, 10g tầm gửi, 10g mạch môn, 10g sinh khương và 12g đỗ trọng. Sắc ba nước, sau đó trộn đều để uống hàng ngày.

Hỗ trợ chứng tiểu không thông

Cam thảo đất có tác dụng hỗ trợ điều trị viêm tuyến tiền liệt và chứng tiểu không thông. Sử dụng 12g mã đề, 15g cam thảo đất và 12g râu ngô, sắc thuốc uống hàng ngày để cải thiện tình trạng tiểu không thông.

Chữa viêm họng hạt

Cam thảo đất được kết hợp với bạc hà và diếp cá để chữa viêm họng hạt. Sử dụng 30g cam thảo đất, 9g bạc hà và 15g diếp cá, giã nát và lấy nước uống hàng ngày 3-4 lần để giảm viêm, tiêu đờm và làm sạch họng.

Điều trị ung thư sinh phù thũng

Cam thảo đất được sử dụng trong các bài thuốc điều trị phù thũng và hỗ trợ giảm đau cho bệnh nhân ung thư. Sử dụng 50g cam thảo đất khô, 30g xích tiểu đậu, 30g long quỳ và 10g đại táo. Sắc thuốc uống hàng ngày và có thể chia thành hai lần uống để thấy hiệu quả dần theo thời gian.

Chữa hen suyễn và ung thư phổi

Cam thảo đất được dùng để giảm ho và đau do ung thư phổi. Sử dụng 60g cam thảo đất, sắc thành thuốc và uống hai lần mỗi ngày để cải thiện tình trạng hen suyễn. Mặc dù cam thảo đất không thể điều trị triệt để ung thư phổi, nhưng giúp giảm triệu chứng ho và đau do bệnh gây ra.

Phòng ngừa biến chứng của bệnh tiểu đường

Cam thảo đất cũng giúp ngăn ngừa các biến chứng của bệnh tiểu đường. Sử dụng 10g cam thảo đất kết hợp với 10g diệp hạ châu, sắc thành thuốc uống hàng ngày để tăng cường sức đề kháng và giảm các triệu chứng mệt mỏi, chóng mặt do tiểu đường gây ra.

Những lưu ý khi sử dụng cây cam thảo đất hàng ngày

Cây cam thảo đất là một dược liệu quý với nhiều lợi ích cho sức khỏe, tuy nhiên việc sử dụng hàng ngày cần được thận trọng để tránh những tác dụng phụ không mong muốn. Một thành phần quan trọng trong cam thảo đất là glycyrrhizin, một hoạt chất có vị ngọt gấp 50 lần đường saccarozơ. Hàm lượng glycyrrhizin trong cam thảo có thể chiếm từ 6% đến 23%, tùy thuộc vào điều kiện trồng trọt và loại cây.

Tác động của glycyrrhizin khi sử dụng quá liều

Mặc dù glycyrrhizin ít độc khi tiêu thụ với liều lượng nhỏ, nhưng nếu dùng với liều cao (5g/kg trọng lượng cơ thể), chất này có thể gây tử vong ở chuột. Nghiên cứu chỉ ra rằng, khi tiêu thụ khoảng 60mg/kg/ngày, glycyrrhizin không gây hại đáng kể. Tuy nhiên, khi liều lượng tăng lên (1g/kg/ngày) và sử dụng kéo dài, nó có thể gây ra các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng như:

• Tăng huyết áp
• Giữ muối và nước
• Khát nước thường xuyên
• Tổn thương gan, thận, tim mạch

Vì vậy, một số trường hợp phù nề đã được ghi nhận khi sử dụng cam thảo đất với liều lượng lớn trong thời gian dài. Để đảm bảo an toàn, liều lượng khuyến nghị không nên vượt quá 50g mỗi ngày, và người dùng nên sử dụng trong khoảng 3-5 ngày, sau đó nghỉ một ngày.

Tác động tiêu cực khi sử dụng cam thảo đất quá liều

Ở người, việc sử dụng cam thảo đất liên tục với liều cao có thể gây ra những vấn đề sức khỏe như:

• Tăng huyết áp
• Giảm nồng độ kali trong máu
• Rối loạn cơ
• Rối loạn nhịp tim
• Làm trầm trọng các triệu chứng bệnh lý gan

Những đối tượng cần thận trọng khi sử dụng cam thảo đất

Phụ nữ đang cho con bú: Cam thảo đất có thể làm giảm lượng sữa mẹ, ảnh hưởng đến việc nuôi con bằng sữa mẹ.

Nam giới trong độ tuổi sinh đẻ: Sử dụng cam thảo đất liên tục với liều 8g/ngày có thể gây suy giảm testosterone, ảnh hưởng đến sức khỏe sinh lý, suy giảm hệ miễn dịch và tăng huyết áp.

Người mắc bệnh gan, thận: Cam thảo đất có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng phù nề, tiểu ít ở những người mắc các bệnh lý về gan và thận, như xơ gan hoặc viêm gan.

Người bị táo bón mãn tính: Sử dụng cam thảo đất có thể làm nặng thêm tình trạng táo bón, đặc biệt là ở người cao tuổi hoặc những người bị bệnh mãn tính.

Người mắc bệnh hô hấp mãn tính: Cam thảo đất không phù hợp cho những người bị ho nhiều, khó thở hoặc viêm phế quản mãn tính, vì nó có thể làm tình trạng bệnh trở nên tồi tệ hơn.

Người mắc chứng tăng huyết áp: Cam thảo đất có thể gây tăng huyết áp, do đó cần tránh sử dụng cho những người mắc chứng rối loạn huyết áp hoặc có tiền sử bệnh tim mạch.

Người không mắc bệnh lý gan, mật: Ngay cả khi không mắc bệnh gan, việc sử dụng cam thảo đất quá thường xuyên cũng có thể gây áp lực lên gan và thận, do đó nên sử dụng với liều lượng hợp lý và theo dõi sức khỏe thường xuyên.

Cách trồng cây cam thảo đất

Cây cam thảo đất, còn được gọi là cam thảo nam, dã cam thảo hay thổ cam thảo, là một loại dược liệu có vị đắng, ngọt, tính mát, thường được sử dụng trong các bài thuốc dân gian để chữa ho, tiêu đờm, giảm sốt, và hỗ trợ điều trị các vết thương viêm nhiễm. 

Với khả năng tăng cường miễn dịch, cây cam thảo đất giúp cơ thể kháng lại các vi khuẩn gây hại. Lá cây có dạng lá đơn, mọc đối xứng, hình trứng, mép có răng cưa. Loài cây này phân bố chủ yếu ở các vùng nhiệt đới và phát triển tốt ở những nơi có độ ẩm cao như bờ ruộng, ven đường và bãi đất trống.

Thời vụ trồng cam thảo đất

Cây cam thảo đất thích hợp được trồng ở những nơi có khí hậu ôn hòa, mát mẻ. Thời gian trồng tốt nhất là vào mùa xuân hoặc mùa đông hằng năm. Đây là thời điểm lý tưởng giúp cây phát triển mạnh mẽ và đạt hiệu quả cao về dược liệu.

Cam thảo đất phát triển tốt nhất trên loại đất khô ráo, đất cát hoặc đất cát vàng giàu canxi. Loại đất này giúp cây phát triển và tạo ra vị ngọt đặc trưng, đồng thời tăng cường chất lượng dược liệu. Trong trường hợp không có đất cát, đất đen hoặc đất có độ ẩm thấp và tính kiềm cũng có thể được sử dụng, tuy nhiên cây sẽ phát triển chậm hơn, dẫn đến cam thảo ít ngọt và nhiều xơ.

Cách trồng cam thảo đất

Cam thảo đất có thể được trồng bằng nhiều cách khác nhau như gieo hạt, thân rễ hoặc hom cây. Tùy theo phương pháp trồng, kỹ thuật trồng cũng sẽ khác biệt:

Trồng bằng cách gieo hạt hoặc thân rễ: Thời gian tốt nhất để gieo hạt là vào tháng 2 hoặc tháng 3. Sau khi chuẩn bị đất kỹ càng, có thể bón thêm phân chuồng để cây phát triển tốt. Gieo hạt xuống đất, sau đó phủ một lớp đất dày khoảng 1cm để giữ độ ẩm. Sau khoảng 15 ngày, cây con sẽ mọc.

Trồng bằng hom cây: Hom cây được lấy từ những cây cam thảo sau khi thu hoạch, với chiều dài khoảng 15-20cm và có từ 2-3 mắt. Hom cây sẽ được đặt vào rạch, khoảng cách giữa các hom là 10x10cm. Sau khi đặt hom, lấp đất khoảng 5cm và nén chặt để cây cố định dưới đất. Khoảng 20 ngày sau, cây sẽ bắt đầu mọc.

Để cam thảo đất phát triển tốt, sau khi gieo hạt hoặc trồng hom, cần tưới nước đều đặn để đảm bảo đất luôn giữ ẩm mà không làm xới tung mặt đất. Khi cây mọc được từ 3-5 lá, nên tỉa bớt cây để đảm bảo mật độ cây thông thoáng, giúp cây phát triển mạnh mẽ. Mỗi tháng, cần xới đất và làm cỏ một lần để đảm bảo đất tươi xốp và loại bỏ cỏ dại, đồng thời kiểm tra sâu bệnh để có biện pháp xử lý kịp thời.

Thu hoạch và bảo quản cam thảo đất

Cam thảo đất có thể được thu hoạch vào hầu hết các mùa trong năm, nhưng thời gian tốt nhất để thu hoạch là vào mùa xuân và mùa hè khi cây đạt hàm lượng dược tính cao nhất. Khi thu hoạch, nên nhổ toàn bộ cây bao gồm cả rễ. Sau đó, rửa sạch bụi bẩn và đất cát, cắt nhỏ hoặc để nguyên cây rồi phơi khô từ 1-2 nắng.

Để bảo quản dược liệu cam thảo đất lâu dài, cần để ở nơi thoáng mát, tránh ánh nắng mặt trời trực tiếp và tránh nơi ẩm ướt để tránh bị mốc và mất đi dược tính.

Cây cam thảo đất không chỉ là một loại thảo dược quý với nhiều công dụng trong việc điều trị bệnh mà còn dễ trồng và chăm sóc, phù hợp với nhiều điều kiện môi trường khác nhau. Nhờ vào đặc tính thanh nhiệt, giải độc và hỗ trợ sức khỏe, cam thảo đất đã trở thành một vị thuốc không thể thiếu trong y học cổ truyền. Hãy tận dụng cây cam thảo đất để bảo vệ sức khỏe gia đình và ngăn ngừa bệnh tật một cách tự nhiên và hiệu quả.